In welke mate is een droog voorjaar een voorbode voor een droge zomer?

David Dehenauw, Hoofd van de Wetenschappelijke Dienst Weersvoorspellingen in het KMI, bracht het vorige donderdag (8 mei) ter sprake in het tv-programma Bar Goens: "Gezien we een uitzonderlijk droog voorjaar beleven, is de kans ook behoorlijk groot dat we een droge zomer tegemoet gaan. Dat bevestigt ook de seizoenprognose van het Europees weermodel (ECMWF)." Nochtans doet de meteoroloog zelden zulke uitspraken. Hij komt zelfs met de bewering dat die kans 70% is, maar dekt zich meteen in door te zeggen "dat is nog steeds 30% kans dat ik mis kan zijn". 

Maar zijn uitspraak is doordacht en geen natte-vinger werk, zoals de West-Vlaamse hobby-weerman Gerri (die op profetische wijze uitspraken doet, zonder wetenschappelijke basis). David Dehenauw spreekt op basis van klimatologisch onderzoek, de weerkundige statistieken dus. Uit de neerslaggegevens in Ukkel sinds ca. 1950 blijkt namelijk het volgende:

• Een droog voorjaar (maart-mei) wordt in 30 à 40% van de jaren gevolgd door een droge zomer (juni-augustus).

• In jaren zonder een droog voorjaar is de kans op een droge zomer eerder 15 tot 20%.

• Dat wil zeggen: een droog voorjaar verdubbelt de kans op een droge zomer (hoewel nog steeds minder dan 50%)

Maar dan moeten we nog verduidelijken wat een droog voorjaar is natuurlijk. Een droog voorjaar betekent dat de totale neerslaghoeveelheid zich in de onderste 35% van de statistieken bevindt. Maar het huidige voorjaar behoort tot de droogste die we tot nu toe gezien hebben (in de onderste 1% of de top 5): dat maakt de kans op een (bijzonder) droge zomer dus nog groter. Dat bewijst ook de historische droogte van 1976: het voorjaar was toen ongezien droog en de daaropvolgende zomer was ook buitengewoon droog. In Ukkel was het neerslagtekort tot begin april in 1976 nog het grootst van de voorbije 55 jaar in Ukkel: zie blauwe lijn in onderstaande grafiek. Maar tussen 10 en 15 april, en tussen 1 mei en de onweders van 12 mei was het neerslagtekort nog groter in 2025 (zie rode curve). Momenteel is die terug gelijklopend.

In de westelijke landshelft viel er minder regen in de lente en is de droogteproblematiek nog groter en werd het wellicht al droger dan 1976 sinds begin vorige maand!). Op verschillende plaatsen in West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en het Pajottenland geldt er sinds vorige week reeds een oppompverbod uit waterlopen. Zie: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/05/09/oppompverbod-op-west-vlaamse-onbevaarbare-waterlopen-door-extrem/ 

Een maatregel die de landbouwers hard treft, maar die noodzakelijk is om waternood te voorkomen. Dat verbod is nog nooit zo vroeg aangekondigd in het jaar (in 1976 bestond dit wellicht nog niet en toen waren we ook met 2 miljoen Belgen minder). Het is trouwens een maatregel die nu veel vaker wordt genomen omdat langdurige droogte vaker voorkomt: in 2018 was er een oppompverbod vanaf 19 juli, in 2019 vanaf begin juli, in 2022 vanaf eind juni/begin juli en in 2020 was er reeds een oppompverbod vanaf 21 mei. 

NB: Toen was er ook een droge voorgeschiedenis opgebouwd doorheen de jaren maar die was vorige winter weggewerkt omdat 2024 een recordnat jaar was! Daar is nu niets meer van te merken: we springen van het één uiterste in het ander. 

Dat brengt me naadloos bij een vergelijking met deze jaren: hoe was de verhouding tussen het voorjaar en de zomer in de jaren 2017 - 2022, toen er ook vaak een droog voorjaar was?

Conclusie

• 3 jaren hadden een duidelijk droog voorjaar én droge zomer: 2018, 2020, 2022 (2022 iets gemengder in de lente)

• 1 jaar had een droog voorjaar maar geen droge zomer: 2017

• 1 jaar had een gemengd voorjaar maar toch een droge zomer: 2019

• 1 jaar had geen droog voorjaar én ook geen droge zomer: 2021

Hoewel een uitgebreide nuance op zijn plek zou zijn voor dit overzicht, hou ik het beknopt (wordt mogelijk nog aangepast): 

• Het voorjaar van 2011, 2014, 2018, 2020 en 2022 waren de droogste van deze eeuw. De zomers van 2011 en 2014 waren natter dan normaal maar de zomers van 2018, 2020 en 2022 waren zeer droog tot uitzonderlijk droog.
• In 2017 was maart recorddroog, in 2018 was april bijna recorddroog en in 2020 was dat voor de maand mei het geval. 

Hoe ziet de nabije toekomst eruit? 

Op maandag 19 mei kunnen we nog een malse regenbui verwachten, maar dat zal wellicht maar een lokale 1 à 2 liter/m² opleveren. Voor de eerste noemenswaardige neerslag moeten we nogmaals 8 dagen wachten: ten vroegste op zaterdag 24 mei. Eind mei kan wel nog 10 à 20 liter/m² met zich meebrengen, afhankelijk van hoe resistent het hogedrukgebied blijft tussen Schotland en Ijsland. Een einde van de droogte zal dat wellicht nog niet betekenen. 

Conclusie

De lente van 2025 zal wellicht in de top 3 eindigen van droogste lenteseizoenen uit de Belgische geschiedenis, tussen 1893 en 2011. In de westelijke landshelft kan het wel de allerdroogste lente worden. Gezien de extreem droge bodem ook minder wolkenvorming tot gevolg heeft, verwacht ik dat volgende zomer ook heel warm zal zijn met een paar hittegolven of toch regelmatig 30°C.